Breken met een dominant mensbeeld
Volgens Paul is Human Resource Management sterk beïnvloed door de Homo economicus, het idee dat mensen enkel worden gemotiveerd door eigenbelang. Volgens Paul zou dit ook anders kunnen: “Het Homo florens mensbeeld laat zien dat een mens niet alleen een productiemiddel is maar intrinsieke waarde heeft.” De uitdaging is volgens Paul om nieuwe denkbeelden door te laten werken in het studieprogramma. Hij licht toe: “Vanuit Homo florens naar HRM kijken is breken met een heel dominant mensbeeld. Het lastige is dat Homo economicus zo bepalend is in bijna elke HRM interventie. In ieder boek dat je openslaat zie je dat dit mensbeeld er impliciet doorheen zit.”
Aan de andere kant ziet Paul ook dat er een hele beweging bezig is met het vernieuwen van het economieonderwijs. “Dat komt omdat het economieonderwijs onder druk staat. Klimaatverandering en de kloof tussen rijk en arm zijn bijvoorbeeld sociale vraagstukken waar duidelijk een economische component in zit. Als je daar vanuit traditionele economische concepten naar kijkt is de kans groot dat je oplossingen mist. Het hele economieonderwijs zit vol met vooronderstellingen, die met name door studenten ter discussie worden gesteld. Hoe je die vernieuwing precies in het programma krijgt, begint met pilots als die van ons.”
Persoonlijk en professioneel kijken
De pilot om te zien hoe Homo florens in de onderwijspraktijk naast Homo economicus gebruikt kan worden, deed Paul samen met zijn collega Zunaica Phillips. Het was onderdeel van een module over vitaliteit, gericht op eerstejaars studenten. “Homo economicus is zo impliciet in onze gedachten aanwezig dat we het zelf bijna niet meer herkennen. We probeerden onze studenten zich hier bewust van te maken door ze beide perspectieven naar voren te laten brengen in een video van 10 minuten. Zo konden ze laten zien of ze deze perspectieven begrepen en van elkaar konden onderscheiden. Ze hoefden geen standpunt in te nemen.”
Voor Paul en Zunaica was het spannend om te zien hoe de twee mensbeelden werden opgepakt door de studenten. Die bleken de opdracht behoorlijk uitdagend te vinden. “We hebben te snel gedacht dat ze het concept van Homo florens wel zouden oppakken. Maar het blijkt voor eerstejaars studenten best abstract en complex te zijn, al herkennen ze wel aspecten ervan. Ze lijken een onderscheid te maken tussen hoe ze persoonlijk naar mensen kijken, en hoe ze menen dat ze als professional naar mensen moeten kijken. Wanneer het gaat om ziekteverzuim, bijvoorbeeld, leren ze er als professional naar te kijken. Dan heb je het in de HRM over wit, zwart en grijs verzuim. Vanuit het traditionele professionele denken kom je al gauw uit op een beleid van belonen en straffen. Maar diep van binnen zouden de studenten daar misschien anders over denken. Homo florens biedt de ruimte om anders naar zo’n vraagstuk te kijken.”
Aansluiting bij intuïties
Paul ziet het project Homo Florens dus als een kans om het onderwijs te verbeteren: “De Homo florens biedt je een alternatief voor het huidige mensbeeld, dat vind ik heel mooi aan het project. Het geeft je een manier om alles in een ander daglicht te plaatsen. Dat sluit aan bij intuïties die studenten ook hebben. Die zien op hun manier wel dat de Homo economicus te beperkt is om een goed HRM en economisch beleid op te baseren. Dat verdient een aanvulling. Dit project biedt daar een theoretische basis voor en dat vind ik heel fijn. Maar we zullen het minder conceptueel en meer toegankelijk voor onze studenten moeten maken.”
Wil jij meedenken met Paul, Zunaica en de andere deelnemers van het kennisnetwerk hoe je mensbeelden bespreekbaar maakt in het HEO? Stuur dan een mail naar Giuseppe van der Helm via giuseppe@lerenvoormorgen.org en hoor meer over de mogelijkheden.
