Bewustzijn creëren mensbeelden
Het is belangrijk dat studenten leren verschillende perspectieven te zien en niet klakkeloos en onbewust er van uitgaan dat iedereen nu eenmaal Homo economicus is, vindt Eveline. Het mensbeeld Homo economicus verklaart menselijk gedrag met het idee dat mensen alleen gemotiveerd zijn door winstmaximalisatie. Het mensbeeld Homo florens daarentegen stelt dat mensen ook andere motivaties hebben, zoals verbinding met anderen en de natuur. “We moeten ons afvragen of de Homo economicus nog voldoende is en niet aangevuld moet worden. Het mensbeeld van de Homo florens geeft aanleiding om de studenten te laten nadenken over de nieuwe inzichten van de betekeniseconomie en de circulaire economie. Dat beïnvloedt ook gedrag.”
Randvoorwaarden
Eveline is gemotiveerd om mee te doen aan project Homo Florens omdat het nieuwe mensbeeld een belangrijke stap is in het oplossen van de grote problemen van onze tijd: “We hadden altijd de Homo economicus. Dat kon vroeger omdat we dachten dat we onbeperkt winst konden maken zonder na te denken over de consequenties. Nu zijn we ons bewust van de randvoorwaarden waar we niet omheen kunnen, zoals de beperktheid van de aarde en de veelheid aan mensen. Als je kijkt naar hoe in de jaren 80 en 90 de grondstoffen gebruikt zijn en hoe we aan het ontbossen zijn, zie je dat dat niet onbeperkt kan. We dienen na te denken hoe we met meer respect omgaan met de capaciteit van de aarde om de continuïteit ervan te waarborgen. Als de integrale verbindingen tussen de problemen van deze tijd gezien worden, ga je denken als een Homo florens.”
Daarnaast ziet Eveline dat het mensbeeld Homo economicus minder ruimte biedt voor verbinding met anderen: “Mensen moeten hierbij in een systeem en als je niet in het systeem past, kan het voorkomen dat dat niet gewaardeerd wordt. Hierdoor gaan mensen gewenst gedrag vertonen maar krijg je ontevreden mensen. Dat kan niet de bedoeling zijn. Systemen dienen ondersteunend te zijn en dienen niet te leiden tot een bepaald gedrag. Dit kan je voorkomen door met elkaar in gesprek te gaan en verbonden te zijn als een Homo florens.”
Homo florens lesbrieven
Dit wil Eveline op korte termijn doorvoeren door te kijken naar hoe Homo florens in de curricula past. Zij ziet met name kansen in een lesbrief die wellicht ontwikkeld gaat worden. De lesbrief legt het mensbeeld uit voor docenten. “De ene docent kan dat gebruiken bij studieloopbaanbegeleiding, de andere docent kan dat gebruiken bij een inleiding economie, of iemand die het heeft over duurzaamheid kan het daar gebruiken. Dan kan je zo heel veel mensen bereiken die zo gaan denken, integraal. Zo kan je het in een opleiding integreren. Op lange termijn moet het in het gedrag van een docent gaan zitten.”
Verbondenheid
Er is winst te halen omdat het volgens Eveline goed past bij waar mensen nu mee bezig zijn: “Nu is het idee ‘ik wil een mobiele telefoon’, ‘ik ga niet minder vlees eten want mijn buurman doet het ook niet dus waarom zou ik?’ maar als je er zelf niet mee begint, krijg je nooit een wij-mentaliteit. Met een wij-mentaliteit ga je bijvoorbeeld samen nadenken over minder vlees eten. Zo kan je in gesprek gaan en verder komen.”
Ben je benieuwd naar meer informatie en materialen? Kijk dan hier. Wil je jouw onderwijs ook verrijken met het inzicht dat het denken vanuit een ander mensbeeld oplevert en zou je daar een pilot voor doen, of zou je mee willen denken met docenten die daar al mee bezig zijn? Mail Giuseppe van der Helm via giuseppe@lerenvoormorgen.org.
