Dit artikel is onderdeel van het Regioportret Rotterdam (artikel 3/3). Daarmee brengen we in beeld hoe onderwijs en bedrijfsleven in regio Rotterdam samenwerken aan ‘circular skills’: de vaardigheden die nodig zijn in de circulaire economie van de toekomst. We hopen andere regio’s te inspireren en zo de transitie naar de circulaire economie te versnellen.
TIP (Talent Innovation Pool) is een learning community van derdejaars studenten van de Hogeschool Rotterdam en young professionals uit het bedrijfsleven. Samen werken zij aan innovatievraagstukken op het gebied van circulair en emissieloos bouwen. Het doel van TIP is onderwijs en het bedrijfsleven meer met elkaar te verbinden middels opgavegerichte projecten de transitie in de bouw te versnellen. Hoe is het om als student opgavegericht aan de gang te gaan? Wat is de rol van het onderwijs in de hele bouwtransitie? En waarom is het zo belangrijk dat opleidingen interdisciplinair gaan werken? We spraken met Gerthe Vonk, opleidingsmanager Bouwkunde en Haico van Nunen, lector Duurzame Renovatie aan de Hogeschool Rotterdam. Beiden zijn nauw betrokken bij TIP en houden zich bezig met bouwonderwijs van de toekomst. Zakaria Darnoun en Samed Soykök, respectievelijk derde en vierdejaars studenten Logistiek Management deden mee met TIP en vertellen hoe zij het toekomstige onderwijs zien.
Wat maakt opgavegericht onderwijs interessant voor studenten
Samed en Zakaria liepen beiden een TIP stage en werkten aan een gezamenlijk project. Samed vanuit de Provincie Zuid-Holland en Zakaria vanuit bouwbedrijf Constructif. De concrete opgave: de afvalstroom tijdens de renovatie van een pand van de Universiteit Leiden via het water vervoeren om zo de stad te ontzien en de impact op het milieu te verkleinen.
Samed: ‘Wat dit project zo tof maakte was dat we vanaf het allereerste moment met veel partijen te maken hadden en dat het voor het echie was. Het was geen fictieve opdracht die je in de luwte kon uitvoeren. Ik werd echt actief betrokken en had een duidelijke rol. Tijdens deze stage heb ik geleerd veerkrachtig te zijn. Halverwege de stage moest ik mijn plan helemaal omgooien vanwege een fout in het proces. Dat zou bij een fictieve opdracht nooit gebeuren en dan krijg je die les ook niet mee. Nu heb ik het roer omgegooid en weet ik voor een volgende keer beter welke vragen ik moet stellen voorafgaand aan de start van zo’n project. Fouten maken is ‘ok’. Je stuurt bij waar nodig en leert van hetgeen fout ging. Dat is een hele mooie les.
Het viel Zakaria vooral op hoe verschillend gemeenten, bedrijven en andere instanties met elkaar communiceren. Ook hoe er wordt samengewerkt of soms het gebrek aan samenwerking. ‘Ik zag zoveel mogelijkheden om samen te werken tussen de bouw en logistiek. Bijvoorbeeld als het gaat om bestellen van beton. Om te voorkomen dat er te veel besteld wordt, is afstemming tussen beide disciplines van essentieel belang. Zo voorkom je extra logistieke handelingen en eventuele verspilling’.
Wat is de rol van het onderwijs in de bouw- en renovatietransitie?
Gerthe: ‘Onze studenten gaan de wereld verbeteren en bij ons ligt de verantwoordelijkheid om hen uit te rusten met de juiste skills. Aan ons de taak om studenten klaar te stomen voor de arbeidsmarkt van de toekomst. En die markt, met name de bouw, wordt steeds meer fluïde.’ Waar je vroeger nog voldoende had aan een heel afgekaderd vak, gaan disciplines steeds meer in elkaar overlopen. Hiermee wordt interdisciplinair samenwerken de nieuwe standaard. Haico: ‘Studenten bouwkunde leren weinig over logistiek en andersom leren studenten logistiek maar minimaal over de bouw. Terwijl die twee disciplines elkaar keihard nodig hebben om een weg te creëren naar een duurzame bouwplaats. Als lector houdt Haico zich bezig met de kennis van de toekomst. Op dit moment heerst nog erg het gevoel van tegenwoordigheid. ‘Ik heb nu een probleem en dat moet direct opgelost worden.’ Maar we zullen in de toekomst toch echt anders moeten bouwen en renoveren. De praktijk en processen inzichtelijk maken en middels checklijsten vooral samen ervoor zorgen dat alle belangrijke keuzes bewust en duurzaam gemaakt worden. Zakaria: ‘De opleiding logistiek is heel breed. Het algemene toverwoord is optimalisatie van processen en geld is de belangrijkste drijfveer.’ Voor bouwkunde geldt praktisch hetzelfde; zoveel mogelijk winst tegen zo min mogelijk kosten. En precies daar zit de omslag die gemaakt moet worden. Volgens Haico is de duurzame keuze lang niet altijd de meest efficiënte of snelle keuze. Maar toch moet je die maken omwille van de toekomst.
Waarom leggen we de focus op alleen leren terwijl je het in de praktijk nooit alleen uitvoert?
Deze vraagt stelt Zakaria tijdens het gesprek en slaat daarmee de spijker precies op de kop als het gaat om interdisciplinaire samenwerking. Hij zegt: ‘Je hebt elkaar in de toekomst keihard nodig. Een bouwkunde student en een logistiek student kunnen elkaar al vanaf het eerste jaar goed aanvullen. Eigenlijk geldt dat niet alleen voor opleidingen, maar voor het gehele werkveld. De uitdagingen van vandaag en morgen eisen van iedereen meer transparant en interdisciplinair samen te werken.’
Haico vult aan dat de rol van het lectoraat is om te zorgen dat opleidingen niet alleen aan de lange termijn denken, maar ook dat opleidingen veel meer met elkaar gaan optrekken.’ ‘Dat betekent volgens Gerthe ook dat naast de inhoud een hele set aan vaardigheden steeds belangrijker wordt; samenwerken, transparant zijn en communiceren.
Hoe wordt de rol van docent straks?
Gerthe: ‘Docenten die nu vakinhoudelijke lessen (architectuur, uitvoering enz.) geven zullen meer bij de buren moeten gaan kijken. Voor hen is het niet vanzelfsprekend om voorbij hun eigen discipline te gaan en te kijken naar de samenhang en het grotere geheel. En als je dat wel gaat doen veranderen niet alleen de inhoud en de modules, maar verandert het je rol als docent van inhoudelijk expert naar coachen en zelf mee-leren. Uiteraard heb je altijd jouw eigen expertise, maar je kunt ook in die helikopter stappen en naar het algemene plaatje kijken. Interdisciplinair samenwerken zou vanaf het eerste college aanwezig moeten zijn.’ Samed vult aan: ‘Als je studenten wilt opleiden voor de toekomst moet de verhouding theorie/praktijk verschuiven. In de praktijk leer je zoveel meer. Nu worden met name theoretische colleges gegeven. De eerstejaars van nu krijgen nog precies hetzelfde als ik drie jaar geleden. In mijn optiek zou je direct theorie en praktijk met elkaar moeten combineren.’
Zakaria pleit ervoor studenten vooral in hun eigen kracht te zetten. ‘Juist door meer samen te werken kan iemand die theoretisch heel sterk is goed optrekken met een praktische medestudent. Nu ligt de focus vaak op hoge cijfers, maar wat als ik die niet wil halen? Dat ik gewoon lekker aan de gang wil en een negen mij niets interesseert?’ Gerthe vertelt dat docenten geneigd zijn om studenten die hoog scoren te belonen of toe te juichen. ‘Maar niet iedere student gaat voor een acht of hoger. En dat zou OK moeten zijn. Dit geldt ook voor docenten. De één blinkt uit in vakinhoudelijke kennis en de ander is een geboren verbinder’.
Wat is nodig om nog meer naar opgavegericht onderwijs te gaan
Gerthe: ‘Nog veel meer samenwerking tussen het onderwijs en bedrijven. Samen bepalen wat nodig is om de uitdagingen van de toekomst op te lossen en studenten daar zo vroeg mogelijk bij te betrekken. Opschaling van initiatieven als TIP is daarin essentieel. Het afgelopen semester hebben 24 studenten/young professionals kennis gemaakt met opgavegericht onderwijs. We hebben echter 4500 studenten, dus als we deze manier van onderwijs willen standaardiseren in het regulier onderwijs, mogen we flink aan de bak. Daarnaast moeten we weg van het opleidingsniveau en de stap naar interdisciplinair onderwijs maken. Concluderend stelt zij: ‘Ja, maar zij zijn van logistiek en wij van bouwkunde is niet meer van deze tijd.’
Auteur: Clarisse Kers-van der Veld
Meer weten over het opleiden voor een inclusieve, duurzame toekomst?
Gerthe Vonk
Als opleidingsmanager Bouwkunde bij de Hogeschool Rotterdam zet Gerthe zich in om studenten zo goed mogelijk klaar te stomen voor de arbeidsmarkt van de toekomst. Daarbij benadrukt ze de potentie van de studenten om de wereld te kunnen verbeteren en de verantwoordelijkheid van het onderwijs om hen uit te rusten met de juiste skills.
Haico van Nunen
Haico van Nunen, lector Duurzame Renovatie aan de Hogeschool Rotterdam, houdt zich bezig met de kennis van de toekomst. Daarin merkt hij op dat op dit moment er nog een sterk gevoel van tegenwoordigheid heerst en we graag acute problemen oplossen. Hij pleit ervoor dat we nu al bewuste duurzame keuzes moeten maken om in de toekomst succesvol te kunnen bouwen en renoveren.
Zakaria Darnoun
Deze bevlogen student Logistiek Management heeft deelgenomen aan het TIP. Daarin merkte hij op hoe hard je elkaar in de toekomst nodig hebt om duurzame opgaven succesvol aan te pakken. De uitdagingen van vandaag en morgen vragen wat hem betreft meer transparantie en samenwerking tussen verschillende vakgebieden.
Samed Soykök
Ook Samed studeert Logistiek Management aan de Hogeschool Rotterdam en was deelnemer van het TIP. In dit artikel deelt hij zijn ervaringen van dit project; Want hoe werk je eigenlijk samen met veel partijen? Hoe is het om een échte uitdaging aan te pakken? En wat heeft hij geleerd van dit opgavegerichte onderwijs?
