Met een paar vragen aan de deelnemers opende Tessa haar presentatie: Wie heeft er vandaag al gewandeld? Een paar digitale handjes gaan de lucht in. Wie zijn er al bezig met het rapporteren op duurzaamheidscriteria? Weer enkele, voorzichtige, handjes omhoog. Bij de volgende twee vragen gaat het overgrote deel van de handen ophoog: Wie denkt dat rapporteren de ambities rondom duurzaamheid in de organisatie zal aanjagen? En wie vindt het lastig om op duurzaamheid te rapporteren? Het begin van de bijeenkomst weerspiegelt daarmee zowel urgentie om aan de slag te gaan met het bijhouden, monitoren en bijsturen op basis van rapportage, als de complexiteit en onzekerheid die er nog speelt op dit gebied.
Introductie CSRD en de verwachtingen voor het onderwijs
“Vanaf 2024 geldt er voor Europese bedrijven die voldoen aan minimaal twee van deze drie criteria (meer dan 250 medewerkers; meer dan 40 miljoen omzet per jaar; meer dan 20 miljoen op de balans) de CSRD-richtlijn. Dit is een wetgeving die bedrijven verplicht om verslag te doen van hun impact op mens en milieu” legt Tessa uit. De CSRD bestaat uit verschillende standaarden, ingedeeld naar ‘environmental’, ‘social’ en ‘governance’. Voorbeelden zijn bijvoorbeeld de impact van jouw organisatie op klimaatverandering, materiaal gebruik passend bij een circulaire economie, en inzet van (en zorg voor) eigen personeel. De uitgewerkte richtlijnen van de CSRD zij te vinden op de officiële EU-website en zijn tegenwoordig ook in het Nederlands beschikbaar.
“Vele onderwijsinstellingen voldoen ook aan de criteria die gesteld zijn voor grote Europese bedrijven en dienen bovendien een groot maatschappelijk belang. Daarom wordt er nu vanuit het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en verschillende onderwijsraden verkend wat de gevolgen van deze Europese wetgeving voor het onderwijs zijn en op welke manier en op welke criteria rapportage passend is voor het onderwijs. In juni 2024 volgt dan ook een richtlijn, specifiek voor het onderwijs.” Los van deze verplichtingen is het, ook nu al, wenselijk om duurzaamheidsdoelstellingen en ambities te meten en monitoren. Daarmee kun je bepaalde initiatieven of interventies aanjagen en tegelijkertijd voorsorteren op de verplichtingen die nog komen. Je kunt als onderwijsinstelling ook verhalend of in beeld over duurzaamheidsimpacts communiceren, op de website of in het jaarverslag.
Het delen van duurzame interventies
Een van de deelnemers stelde de vraag of duurzaamheid uit te drukken is in Excel. Tessa: “Ik denk niet compleet. Kwantificeerbare gegevens, zoals afspraken die je maakt ten aanzien van CO2-reductie en afvalvermindering kun je bijhouden om te sturen. Aan de andere kant zijn er ook veel activiteiten die niet gevat kunnen worden in meetbare data. Het ligt aan de wensen van de organisatie hoe je die informatie over duurzaamheid naar buiten toe wilt uiten.”
Daarbij gaf ze een voorbeeld van een bedrijf dat een aparte webpagina heeft opgezet, waar het MVO jaarverslag wordt gedeeld in beeld (foto en video) en tekst. “Foto’s en verhalen kun je op deze manier delen naast de meetbare data, welke je ook in grafieken en diagrammen kan weergeven. In het jaarverslag, rapportages of andere plekken waar je iets beknopt wilt delen kun je hiernaar doorverwijzen, mits deze informatie openbaar is.”
Waar een hoe te beginnen?
De CSRD is in aantocht; sommige onderwijsinstellingen hebben al verschillende doelen en ambities opgesteld en hier monitoring voor ingericht; er is enorm veel aanbod en informatie. Sommigen zien door de bomen het bos niet meer. Hoe kun je goed van start gaan? Tessa geeft aan dat je altijd aan de slag kan met datgene wat nu bruikbaar is. Daarmee leg je hoe dan ook een goede basis voor de CSRD richtlijn en nog belangrijker: je gaat in gesprek met de mensen die je mee wilt krijgen. Als je de verbinding weet te leggen en de urgentie en jouw persoonlijke motivatie en ervaring deelt ontstaat de échte betrokkenheid. Zo kun je voorsorteren op wie je straks nodig hebt voor input en kun je dit in behapbare stukjes uitvragen.
In haar tijd bij het Mediacollege Amsterdam heeft ze zelf gebruik gemaakt van de GRI (Global Reporting Initiative) om tot een rapportage te komen. Dit zijn handige tabellen met daarin: wat het is, welke documenten hiervoor nodig zijn, welke personen daarbij nodig zijn en de gegevens. Ook dit is een algemene richtlijn (want voor het onderwijs is er nog geen duidelijkheid tot juni 2024). Er zijn ontzettend veel richtlijnen en keurmerken, en de GRI legt daar een stevige basis voor. Je kunt van hieruit dus gemakkelijk naar andere richtlijnen toewerken.
Complementair inzetten van SustainaBul en duurzaamheidsrapportage
De informatie kan makkelijk van het een naar het ander doorstromen. De gegevens die nodig zijn voor het onderdeel bedrijfsvoering heb je straks al gerapporteerd en hier kun je gemakkelijk naar doorlinken. Met het rapporteren kun je de kwantificeerbare data vergelijkendoor de jaren heen (let op, gebruik wel altijd dezelfde meeteenheid: schooljaar of kalenderjaar). Zo kun je ook echt je voortgang meten en interventies laten aansluiten bij de doelen. Je leert ook waarop je moet (bij)sturen.
Het voordeel van de SustainaBul zit in het delen van de kennis en ervaringen tussen verschillende onderwijsinstellingen. Zo kun je je meten aan, maar ook leren van anderen. Het is een laagdrempelige manier om van start te gaan. Inhoudelijk zal de SustainaBul zich aanpassen, zodat het de aansluiting vindt bij wat er nodig is. De community is heel waardevol, omdat we daarmee niet alleen opschrijven wat we doen maar ook in gesprek blijven en samen vormgeven welke stappen we willen en kunnen zetten voor studenten, docenten en andere stakeholders.
Impact maken met een kleine voetafdruk en grote handafdruk
Ten slotte legt Tessa uit dat er een verschil bestaat tussen de voetafdruk en de handafdruk van een onderwijsinstelling. “Met de voetafdruk bedoelen we de negatieve impact op de aarde. Deze kun je als organisatie verkleinen met duurzame interventies. Het verkleinen van de voetafdruk is eindig; je kunt op een gegeven moment niet meer verkleinen. Daarnaast kennen we inmiddels ook de handafdruk. Dit is de positieve impact die we maken via mensen. Het fijne daaraan is, is dat je dit wel oneindig kan vergroten door het gesprek te voeren en te werken aan de zachte kant van gedragsverandering. Mensen denken veelal dat het grootste verschil te maken is door het verkleinen van de voetafdruk, terwijl er juist zoveel impact gemaakt kan worden door die handafdruk te vergroten.”
Take away: als je begint merk je vanzelf waar de ruimte zit
In de afronding legt Tessa ons nog een moeilijke opdracht voor: trek een lijn van A naar A, van B naar B en van C naar C, zonder dat de lijnen elkaar raken of kruisen en zonder buiten het vak te gaan. We staren ons een behoorlijke tijd blind op de afbeelding en na een tijdje is er dan toch iemand die door te tekenen tot de oplossing komt.
Dit staat symbool voor de situatie zoals het er nu voor staat met de rapportages: als je samen blijft staren dan denken we haast dat het onmogelijk is. Als we gewoon beginnen, dan merk je vanzelf waar de ruimte zit. De CSRD is geen einddoel, maar kan als middel ingezet worden om te kijken waar we staan en in gesprek te gaan. Daarbij is het helemaal niet erg als het niet gelijk perfect gaat of compleet is. Als je begint, dan kom je vanzelf op het goede spoor!
Wil jij ook werken aan het verankeren van duurzaamheid in het mbo? Bekijk hoe jij vanuit jouw rol kan bijdragen en meld je aan voor het netwerk MBO voor Morgen.
