Dit artikel is onderdeel van het Regioportret Friesland. Daarmee brengen we in beeld hoe onderwijsinstellingen, bedrijven en overheden in de regio Friesland samenwerken aan ‘circular skills’: de vaardigheden die nodig zijn in de circulaire economie van de toekomst. Ieder artikel is geschreven vanuit een ander transitie-perspectief, welke allemaal nodig zijn voor diepgaande verandering. Dit artikel (2/3) biedt het meso-perspectief: het versnellen van brede welvaart in de regio.
Wat gebeurt er in Friesland om de transitie naar brede welvaart te versnellen? Tijdens het gesprek met Aukje van der Veen, Heleentje Swart, Hendrik Jan Hoekstra, Nick Boersma en Piet Bouma staat die vraag centraal. In dit bijzondere gezelschap van versnellers die het perspectief vertegenwoordigen van respectievelijk jongeren, mbo, ondernemers en de universitaire wereld proef je de liefde voor de regio. Het is duidelijk dat die een belangrijke rol speelt in het werk van deze versnellers. Maar niet zonder kritisch te kijken. “We hebben het allemaal heel ingewikkeld gemaakt als het gaat om duurzaamheid en circulariteit. Het moet simpeler. En het tempo moet omhoog”, stelt Aukje.
Het blijven grote begrippen, vindt ook Nick Boersma, projectmanager bij Vereniging Circulair Friesland en medeoprichter van netwerk Generatie Fryslân 2035. “De begrippen worden tastbaar als je kijkt naar producten. Een voorbeeld zijn windmolens. We hebben de opgave om over te stappen op duurzame energie. Windmolens leveren die duurzame energie. Je ziet nu dat er windmolens worden afgebroken, die hebben duurzame energie geleverd, maar ze zijn wel gemaakt van materialen die niet herbruikbaar zijn. Dat is dus geen circulaire oplossing. Circulair kijk je naar een integrale oplossing. Dat geven we vorm in Fryslân.”
“Qua onderwijs zou de verduurzaming moeten zitten in: wat doen we in onze projecten om die circulaire economie te stimuleren?”, vult Hendrik Jan Hoekstra, senior beleidsadviseur mbo, aan. “Doordat we met het Friesland College in het netwerk van Circulair Friesland zitten krijgen we de mogelijkheid om met de nieuwste circulaire materialen te werken. Zo kregen studenten van de opleiding Creatief Vakman de opdracht om spreekgestoelten te maken van biobased vezelplaten van lisdodde.”
Jongeren onmisbaar voor versnelling transitie
Jongeren zo vroeg mogelijk betrekken ondanks, of juist door, de complexiteit van de begrippen en vraagstukken. Dat is waar Aukje van der Veen, voorzitster van de raad van bestuur bij Claim your Future, zich hard voor maakt. “Hoe eerder je met deze ingewikkelde thema’s te maken krijgt, hoe makkelijker je je kunt wapenen tegen alles wat ons te wachten staat als maatschappij. En hoe beter je positie in kunt nemen als je in de toekomst de beslissingsmaker bent. Vanuit onze organisatie proberen we jongeren hun plek te laten claimen in het debat en hun stem te laten horen: hé, geef ons onze toekomst terug! En het is ook belangrijk om jongeren te betrekken omdat ze nog niet in kaders denken. Ze hebben een vrije blik.”
Nick ziet het belang van de wisselwerking tussen jongeren en het bedrijfsleven. “Idealiter zouden we alle ondernemers met een circulaire opdracht moeten matchen met een leerling of student. Bedrijven hebben die nieuwe kennis en drive nodig voor die interne verandering. En andersom wil je zorgen dat jongeren met een spark voor duurzame oplossingen voet tussen de deur krijgt bij ondernemers in het werkveld.”
Piet Bouma, directeur bedrijfsvoering bij RUG Campus Fryslân, ziet dat die verbreding ook richting het grote bedrijfsleven uitrolt. “Binnen de universiteit merken we dat er belangstelling is vanuit the big four; de consultancybedrijven. Zij voelen, samen met hun partners, de noodzaak om zich te laten bijscholen op het gebied van duurzame bedrijfsvoering. Ik geloof er heel erg in dat dit type uitrol over de samenleving enorm belangrijk is. Het is een drive voor versnellers en voor verandering. Dan zien we langzamerhand dat ook de beslissers zich openstellen voor de vernieuwing.”
Leren vanuit de praktijk
Er gebeurt dus van alles in Friesland. En ondanks dat Piet dit ook ervaart, zit hij met een dilemma. “Je merkt dat er toch nog met een bepaald oog naar de regio wordt gekeken; wat doen ze daar raar en eigenwijs. Waarom zouden we naar het noorden gaan? Hoe kunnen we die eigenzinnigheid – die ik overigens erg waardeer – in onze aanpak van duurzaam ondernemen zodanig communiceren dat we de rest van Nederland kunnen inspireren?” Als niet-Fries begrijpt Heleentje het dilemma: “De eigenheid zit hem voor mij in het gevoel van verbondenheid; met de mienskip (gemeenschap) en met het landschap. Natuur is hier nooit ver weg, je ervaart de seizoenen, de wind. Hoe maak je nou duidelijk wat er in Friesland en het noorden gebeurt, in de snelle en meer individualistisch ingestoken wereld van het westen?”
Hendrik Jan reageert: “Wij laten ons niet opjagen. Het is geen voordeel, geen nadeel. Het is zoals het is. We bewegen ‘op z’n elfendertigst’, dus als collectief overleggen we hoe we voorwaarts, richting brede welvaart komen. Ik vind het dus niet gek; we zijn een van de armste regio’s in het noorden, maar ook de gelukkigste.”
Aukje ziet het dilemma niet. “Het is juist leuk om een beetje uniek te zijn, vind ik. We hebben hier in Friesland echt de ruimte. Qua omgeving, maar ook in ondernemerschap. Je kunt foutjes maken. Er is ruimte voor verbetering en adviezen. We kunnen hier pionieren, een voorbeeld zijn voor andere delen van de wereld.”
“Er is veel ruimte om jezelf te ontwikkelen, maar het is vooral het besef dat we elkaar nodig hebben”, vindt Nick. “Van oudsher zijn Friezen goed geweest in polderen. Dat doen we nog steeds: we hebben elkaar nodig. Onderwijs, overheid en ondernemers. We zoeken elkaar daar ook in op.”
De volgende stap
De basis staat. Hoe nu verder? “Investeren in de jeugd!”, reageert Aukje direct. “En dan in jongerenorganisaties die al bezig zijn. Geef hun de faciliteiten zodat ze dingen kunnen doen.”
“Er moet een vervolgslag komen. Het zichtbaar maken en bewust worden van elkaar. Dat is goed gelukt. Maar we moeten een slag dieper gaan komen”, geeft Hendrik Jan aan. “Wat daarvoor nodig is? Het afstemmen van agenda’s. Dat klinkt heel saai, maar het is verrekte belangrijk. Dankzij het afstemmen van de regionale agenda, het resoneren en bekrachtigen waar we mee bezig zijn, zijn we nu in dit vervolgstadium aangekomen. Het ondertekenen van alle bestuurders van mbo en hoger onderwijs van Fries Onderwijsakkoord is weer een mooie, versnellende stap voorwaarts!”
Auteur: Yael Water
Fotografie: Bart Lindenhovius
Meer weten over het opleiden voor een inclusieve, duurzame toekomst?
Aukje van der Veen
Aukje is voorzitter van de raad van bestuur bij Claim your Future. Deze stichting zet zich in voor het vergroten van de zichtbaarheid van de eigen kracht van de jongeren in hun regio en daarbuiten. hun Ze benadrukt het belang om jongeren, met een vrije blik, hun plek te laten claimen in het debat en hun stem te laten horen.
Hendrik Jan Hoekstra
Hendrik Jan is senior beleidsadviseur mbo bij het Friesland College. Vanuit die functie houd hij zich onder andere bezig met publiek-private samenwerkingen en subsidieprojecten met als doel om in samenwerking met de omgeving het onderwijs een passende vorm te geven.
Nick Boersma
Nick is projectmanager bij Vereniging Circulair Friesland en medeoprichter van netwerk Generatie Fryslân 2035. Dit is een netwerk van young professionals tussen de 20-35 jaar, dat in 2035 mogelijk op sleutelposities zit in Friesland om te bouwen aan een mooie toekomst voor huidige én toekomstige generaties.
Max Eisenbart
Max is student aan de Rijksuniversiteit Groningen Campus Fryslân en jongerencoördinator/projectondersteuner bij Vereniging Circulair Friesland. In de rol van gespreksleider heeft hij vorm gegeven aan dit regioportret over de transitie in de regio.
Heleentje Swart
Heleentje is programmaleider van SPARK the Movement. Er zijn veel initiatieven te vinden van mensen die verder kijken dan de dag van vandaag en die zorg dragen voor zichzelf, anderen en de aarde. SPARK the Movement stimuleert deze beweging in het onderwijs en speelt een cruciale rol bij het verbinden van onderwijsmakers en jongeren in de regio.
Piet Bouma
Piet is directeur bedrijfsvoering bij RUG Campus Fryslân. Dit is een nevenvestiging van de RUG in Leeuwarden en interdisciplinaire faculteit, met University College Fryslân, masteropleidingen, een Graduate School en een onderzoeks- & valorisatieagenda die past binnen de prioriteiten van de regio.
