ACCEZ is een onafhankelijke organisatie die zich richt op de duurzaamheidstransitie in onder andere de glastuinbouw. De Coalition of the Willing bestaat uit een groep gedreven glastuinbouwers die verduurzaming in de sector omarmen en aanjagen. Op een zonnige donderdagmiddag spraken we met Arjan van der Voort, voormalig operationeel directeur Zentoo, lid van de Coalition of the Willing en mede- initiatiefnemer van de Versnellers Sierteelt, Judith Schueler, directeur ACCEZ en Evelien van den Brink, Accelerator bij ACCEZ. We spraken over hoe het besef ‘dat het anders moet’ langzaam indaalt binnen de sector, over de rol van ACCEZ bij die bewustwording en over welke stappen er gemaakt zijn tot nu toe.
Het eerste ‘Aha’ moment
Daar moet Arjan heel eerlijk in zijn: ‘Het was in 2016 een financiële prikkel die ons aan het denken zette. Ik was bij Zentoo verantwoordelijk voor vijftien chrysantenkwekers met in totaal 100 ha aan chrysanten. De kosten van de chemie om de plagen te bestrijden werden dusdanig hoog dat het haast niet meer rendabel was om chrysanten te kweken. Dus zijn we, via onze leveranciers, op zoek gegaan naar andere mogelijkheden, waarbij we minder chemie hoefden te gebruiken. Uiteindelijk kwamen we op een natuurlijke bestrijding met beestjes in plaats van middelen. ‘Daar is onze groene reis gestart, waarin we het gehele teeltproces onder de loep hebben genomen.’ Arjan kwam tot de conclusie dat er een behoorlijke bak aan werk lag voor niet alleen de chrysantenkwekers, maar eigenlijk voor de gehele glastuinbouwsector. Met de toegenomen maatschappelijke druk is het inzicht gekomen om echte veranderingen door te voeren. ‘In 2022 zijn we binnen de sierteelt stap voor stap grote bedrijven in de sector gaan benaderen en zo zijn de ‘Versnellers Sierteelt’ ontstaan die nauw samenwerken met de Coalition of the Willing.’ Op dit moment is via de telersverenigingen 80 procent van alle glastuinbouwers vertegenwoordigd in de Coalition of the Willing. In samenwerking met ACCEZ heeft de groep een actie- en leertraject ingezet om gezamenlijk duurzame oplossingen te ontwikkelen.
Ga je mee op learning journey?
Het eerste jaar van de samenwerking was er een van ontdekken, kennis opdoen en het aanleren van een bepaalde mindset, oftewel: een learning journey. Arjan: ‘Om zo’n geïntegreerd verandertraject aan te gaan, moet de bestaande mindset van quick fixes en enkel geldgedreven ondernemen helemaal om.’ Het aanleren van die mindset kost tijd en laat dat nu net iets zijn wat ondernemers niet hebben. Denk je even een ruimte in vol met ondernemers die dag in, dag uit in de actiemodus staan. Met een motto ‘niet lullen, maar poetsen’ en die de neiging hebben om pijnpunten direct op te lossen. Voeg aan die ruimte een stel procesbegeleiders van ACCEZ toe die de bijeenkomst starten met termen als ‘vertragen, de onzekerheid omarmen en experimenteren’ en je hebt de poppen figuurlijk aan het dansen. Arjan kreeg met grote regelmaat de vraag: ‘En wat gaan we nu doen dan?’
Echter zijn vertragen, experimenteren en de onzekerheid omarmen wel degelijk nodig in dit proces. In het programma met ACCEZ hebben de ondernemers eerst geluisterd, nagedacht en vervolgens met elkaar bepaald: wat wordt de juiste weg, welke afslag nemen we? Op die manier laat je het veel meer stromen en krijg je ook veel meer saamhorigheidsgevoel, aldus Judith. Volgens haar is voor echte veranderingen tijd en liefde nodig. Judith: ‘Wat mij betreft is daar onvoldoende ruimte voor in de huidige maatschappij. De gehaastheid en ons projectgedreven gedrag zorgen voor oppervlakkige kennisdeling, maar mist het nodige diepliggende gevoel erachter. En dat is hard nodig om die intrinsieke motivatie te krijgen.’ Deze samenwerking vraagt om een holistische aanpak waarbij je kijkt naar het grotere geheel. Evelien: ‘We konden met dit vraagstuk simpelweg niet twee jaar vooruit plannen, want er is een heleboel onzekerheid te omarmen. We weten niet hoe de toekomst eruit ziet, maar we weten wel dat die toekomst gaat komen. Dus moet je klein en behapbaar beginnen. Met een experimenteer agenda zijn we, na een periode van elkaar leren kennen, gewoon begonnen.’
Wij weten samen meer dan ik alleen.
Om tot goede inzichten te komen, heeft ACCEZ onderzoekers van verschillende universiteiten betrokken bij het project. Kort nadat ondernemers en onderzoekers bij elkaar waren gekomen kwam de groep tot een belangrijke conclusie: ondernemers moeten zich bewust zijn van waar de knelpunten zitten en daar moet onderzoek naar worden gedaan. Nu bedenkt vaak een onderzoeker of student een onderwerp en moeten ondernemers daar akkoord op geven. ‘Dat is niet vraaggestuurd en soms zelfs onzinnig’, aldus Arjan. Studenten en onderzoekers kunnen een essentiële rol spelen bij het vinden van antwoorden op de relevante vragen. Veel vragen gaan over de technische aspecten. Echter wil Judith benadrukken dat ook de zachte vragen steeds vaker gesteld worden: Hoe krijgen we een beweging? Welk gedrag willen we veranderen? Judith: ‘Om die vragen beantwoord te krijgen moeten alle partijen samenwerken en dat is een mooie ontwikkeling.’ En met alle partijen bedoelt Judith de ondernemers, de overheid, onderzoek en het onderwijs. ‘Ondernemers lopen vast als ze vanuit de lobby en de overheid onvoldoende steun krijgen. Aan het onderwijs is het om de innovatie te omarmen en te durven vraaggestuurd te werken. Dat leidt tot actieonderzoek en innovatief onderwijs, gericht op het telen mèt de natuur.’
Hard praten, veel herhalen
Als je een groep kwekers/ondernemers om wil krijgen moet je volgens Arjan ‘hard praten en veel herhalen’. Ook is het belangrijk dat je pijnpunten erkent en herkent. Maar als je ze dan eenmaal om hebt, dan zijn ze ook niet meer te stoppen. De wijzende vingers naar de buitenwereld zijn veranderd in handen die ineen geslagen zijn. Van ‘als zij, dan gaan wij’, naar ‘dit gaan wij gewoon doen, met z’n allen!’ aldus Arjan. En dat is wat hem betreft het mooiste resultaat van het programma met ACCEZ tot nu toe: de verandering van die zo belangrijke mindset. Inmiddels is er een radicale verduurzamingsagenda waarbij coöperaties over de concurrentiemuren heen investeren. Er is een dijk aan gezamenlijke kennis en een hecht netwerk waar men op elkaar kan bouwen met transparantie als sleutelwoord. Het nieuwe programma Toekomstmakers is een logische volgende stap waarin de drie jaar opgebouwde kennis wordt samengebracht in een vierdaags programma voor jonge ondernemers waarin persoonlijke groei, de duurzame ontwikkeling van glastuinbedrijven en het grotere belang in de maatschappij centraal staan. Met als centrale vraag ‘hoe breng jij jezelf, je eigen organisatie én de sector naar een volgend niveau?’
Dit artikel is onderdeel van het Regioportret Westland (artikel 1/3). Daarmee brengen we in beeld hoe onderwijs en bedrijfsleven in regio Westland samenwerken aan ‘Sustainability skills’: de vaardigheden die nodig zijn in de circulaire economie van de toekomst. We hopen andere regio’s te inspireren en zo de transitie naar de circulaire economie te versnellen.