Dit artikel is onderdeel van het Regioportret Friesland. Daarmee brengen we in beeld hoe onderwijsinstellingen, bedrijven en overheden in de regio Friesland samenwerken aan ‘circular skills’: de vaardigheden die nodig zijn in de circulaire economie van de toekomst. Ieder artikel is geschreven vanuit een ander transitie-perspectief, welke allemaal nodig zijn voor diepgaande verandering. Dit artikel (1/3) biedt het micro-perspectief: op basis van wat er op de werkvloer in het Friese onderwijs gebeurt bekijken hoe we jongeren kunnen ondersteunen in het verwerven van de kennis, skills en houding voor brede welvaart.
Het is een warme ontmoeting tussen gesprekspartners Astrid Rienks, Edith Fernandes, Heleentje Swart, Nina van Veen en Petra Boorsma. Een feest van herkenning bij de meesten. Zodra het gesprek op gang komt merk je direct dat je hier te maken hebt met vrouwen die zich volhardend én vurig inzetten voor een circulaire toekomst. En ze zijn het stellig met elkaar eens: “Er is meer ruimte nodig om te groeien.”
De transitie naar een circulaire economie vraagt om een andere manier van denken. “Om stappen te zetten hebben we een ander type mensen nodig. Mensen die out of the box denken. Experimenteren. Niet bang zijn om fouten te maken”, aldus Edith, teamleider Aeres MBO Life Sciences en onderwijskundige gespecialiseerd in Food en Milieuopleidingen. “Dat start bij het onderwijs.” De andere dames knikken instemmend. “Leerlingen komen met oplossingen die ze in het bedrijfsleven niet verwachten. Ze voeden het omdenken”, voegt Astrid toe.
Petra, directeur van Biosintrum, werkt dagelijks aan het faciliteren van ontmoetingen. “In het Biosintrum stimuleren we de samenwerking tussen onderwijs, overheid en bedrijfsleven. We werken onder andere samen met verschillende groepen uit het onderwijs; van leerlingen uit groep 1 tot universitaire studenten. Met hen experimenteren we en kijken we hoe je iets dat niet duurzaam is tot een duurzame oplossing kunt maken. Zo wordt onderwijs ook voeding voor beleidsmakers.”
Vraagstukken uit de praktijk
SPARK the Movement speelt een cruciale rol bij het verbinden van onderwijsmakers en jongeren in de regio. Programmaleider Heleentje, gespreksleider tijdens deze ontmoeting, vertelt over het succesvolle project rondom de lisdodde. “Er is veel CO2-uitstoot in de veenweidegebieden in Friesland. Lisdodde verbouwen is een oplossing. Maar hoe creëren we een omgeving waarin verschillende (concurrerende) partijen in het bedrijfsleven samenwerken aan een waardeketen? Door het onderwijs te helpen de leerlingen/studenten én die partijen in één ruimte te krijgen. Zij gingen aan de slag met de vraag wat kunnen we dan met die lisdodde doen? Dit resulteerde onder andere in een schoonmaakmiddel, koekjes en luiers. De drie teams krijgen geld vanuit de provincie om die producten verder uit te ontwikkelen.”
Ook Edith heeft een goed voorbeeld van een praktijkgestuurd project met scholieren. “Wij kregen een vraagstuk vanuit Bakery Sweets Center over het retourbrood. Van witbrood, dat normaal gesproken wordt weggegooid, is een grondstof gemaakt. Aan onze studenten het verzoek om daar verschillende producten van te maken. Daar kwamen 24 producten uit: van ijs tot bier.” De dames zijn onder de indruk. “Wanneer je zulke projecten met het bedrijfsleven oppakt wordt de nieuwsgierigheid gewekt. Van beide kanten. Die omslag in het onderwijs is precies wat er nodig is.”
Volgens Astrid, docent Onderzoek en Ontwerpen en technator bij Stellingwerf College, kan die omslag niet vroeg genoeg beginnen. “Het is zo belangrijk dat het al vanaf de basisschool start. Dat kinderen op een andere manier leren denken, maar ook vaardig worden in dingen maken.”
Intrinsieke motivatie speelt belangrijke rol bij jongeren
Heleentje is benieuwd hoe vwo-leerling Nina daarover denkt. “Werken aan een oplossing en echt iets kunnen toevoegen. Dat we van waarde zijn. Dat gevoel is belangrijk bij jongeren.” Samen met klasgenoten en Duitse scholieren heeft ze aanbevelingen gedaan over wat de overheid kan doen om bedrijven te helpen verder te verduurzamen. Het manifest dat daaruit voortkwam hebben ze besproken met de Commissarissen van de Koning uit de vier noordelijke provincies (Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel) en de minister-president van Nedersaksen. “Dat was heel bijzonder. We hebben daar echt kunnen aangeven: jullie [beleidsmakers] zijn aan zet! Empowered door docenten en bedrijven kregen we het gevoel dat we ertoe deden.”
“Dat is zo belangrijk; die empowerment dat je het kunt. Daar ligt een belangrijk punt voor het onderwijs”, reageert Edith. “Je kunt niet aan alles bijdragen. Dan wordt het te groot en te zwaar. Als je in het onderwijs kunt helpen om het te verkleinen en wel mee kunt geven dat wat je doet, je ongelofelijk goed doet. Dan wordt de wereld toch een stukje mooier.”
Iedereen werkt mee vanuit eigen kracht
Hoe ziet die mooiere wereld in Friesland eruit in 2030? “School is een omgeving waarin iedereen leren kan en mag. Niet alleen studenten en er zijn geen leerjaren. Alles zit door elkaar heen”, vult Edith aan. “Het gaat om het vraagstuk. Iedereen kan iets bijdragen.” Astrid ziet ook een verandering in waarde: “Meer focus op het proces. Dat is veel belangrijker. De keuzes die je maakt. De manier waarop je het doet. Niet het eindproduct.”
Er glinsteren tranen in Nina haar ogen. “Ik word heel blij van dit gesprek. Hierdoor voel ik weer wat hoop. Het grijpt me aan”, zegt ze geëmotioneerd. Dat doet iets met de andere dames. “Je zit hier aan tafel met vrouwen die in dezelfde energie zitten en elkaar daarin herkennen. Er is al zoveel mogelijk en bekend. Hoe krijgen we die positieve boodschap beter verspreid?”, vraagt Heleentje zich af. “Laten we ervoor zorgen dat in 2030 hier geen jonge mensen meer met tranen in hun ogen zitten, maar dat heel Friesland een groot lerend netwerk is van mensen die werken aan een circulaire economie en een duurzame samenleving.”
Auteur: Yael Water
Fotografie: Bart Lindenhovius
Meer weten over het opleiden voor een inclusieve, duurzame toekomst?
Heleentje Swart
Heleentje is programmaleider van SPARK the Movement. Er zijn veel initiatieven te vinden van mensen die verder kijken dan de dag van vandaag en die zorg dragen voor zichzelf, anderen en de aarde. SPARK the Movement stimuleert deze beweging in het onderwijs en speelt een cruciale rol bij het verbinden van onderwijsmakers en jongeren in de regio.
Edith Fernandes
Edith is teamleider bij Aeres MBO Life Sciences en onderwijskundige gespecialiseerd in Food en Milieuopleidingen. In de transitie naar een circulaire economie hebben we volgens haar mensen nodig die niet bang zijn om fouten te maken en die durven te experimenteren.
Nina van Veen
Nina volgt een vwo-opleiding aan het Stellingwerf College in Oosterwolde. In het betrekken van jongeren bij hedendaagse vraagstukken vind ze het belangrijk dat zij écht kunnen meedenken. Het gevoel ergens aan bij te dragen en hierin van waarde te zijn is cruciaal.
Astrid Rienks
Astrid is docent Onderzoek en Ontwerpen en technator bij het Stellingwerf College, waar ook Nina op school zit. Astrid vindt het erg belangrijk dat kinderen al van jongs af aan op een andere manier leren denken en vaardig worden in dingen maken.
Petra Boorsma
Petra is directeur van het Biosintrum. Biosintrum is een kennis-, en congrescentrum dat voor meer dan 80% uit biobased materialen bestaat en dé ontmoetingsplek van onderwijs, ondernemers en overheid, die samen pionieren voor een duurzame toekomst.
