Leren voor Morgen ging op visite bij Sjaak Buijs B.V. in De Lier en sprak met drie bevlogen opvolgers van hun familiebedrijven: Mike Gitzels (30), Quinten Buijs (22) en Teun Vereijken (25). Mike en Teun doen mee in het project Toekomstmakers; een vierdaags programma voor jonge ondernemers waarin persoonlijke groei, de duurzame ontwikkeling van glastuinbedrijven en het grotere belang in de maatschappij centraal staan. Quinten zit in het Tuinbouw Toekomst Traject van Tuinbouw Jongeren Westland. Wat de heren gemeen hebben is dat ze met veel liefde en bevlogenheid de bedrijven van hun ouders willen voortzetten. Ze willen het ook anders, omdat ze weten dat de toekomst eraan komt. Hoe doen ze dat? Wat is hun rol nu en hoe gaan ze om met hun, soms hele eigenwijze, ouders die het pad vrij hebben gemaakt voor hen?
Mike heeft onlangs officieel het bedrijf van zijn ouders overgenomen. Hij is nu de eindbaas van Plantenkwekerij Gitzels, gelegen in het Westfriese Wervershoof. Gitzels kweekt op 14 ha kolen; bloemkool, witte kool, broccoli en rode kool. Mike belt in, want de tijd die hij in de lange reis naar het Westland moet stoppen, kan beter op de werkvloer besteed worden en zo is het! Techniek staat voor alles, dus laten we die ook vooral benutten. De sfeer aan tafel is meteen goed en heel open. Teun is in de war, want hij zit met twee petten. Éen pet van Hoogendoorn Growth Management, waar hij op dit moment strategisch assistent is. De andere pet is van het familiebedrijf Vereijken Kwekerijen dat op zo’n 60 ha de welbekende Tasty Tom tomaten teelt. Wanneer de tijd letterlijk rijp is, gaat Teun in het bedrijf werken. We spreken af dat hij hier vooral namens zichzelf zit, als zijnde nieuwe generatie glastuinbouwer. Voor Quinten is het een thuiswedstrijd. We zitten rond de tafel waar hij die week vast al vaker heeft gezeten. Voor overleggen over de dagelijkse gang of gewoon voor een bakje koffie met zijn vader. Sjaak Buijs B.V. kweekt op 2,3 ha Calathea’s; één van de bekendste kamerplanten van Nederland. Quinten houdt zich binnen het bedrijf bezig met verandermanagement en neemt later het stokje over.
Samenwerken sleutel tot succes
Mike buigt zich samen met zijn groepje binnen Toekomstmakers over samenwerkingen. De vraag die zij als groep centraal hebben gezet: ‘kunnen we zowel binnen als buiten de sector bruggen slaan en hoe kunnen we ons verhaal beter presenteren? ‘We zijn goed in produceren, zijn continu in beweging en worden wereldwijd gewaardeerd. We vergeten alleen het verhaal te vertellen in Nederland. Dat kan ons duur komen te staan, zeker in de huidige maatschappij, die zeer kritisch is op de sector’, aldus Mike. Quinten vult aan dat er juist buiten de glastuinbouwsector veel kansen liggen, zoals de duurzaamheidssector. Quinten: Vrienden van mij studeren ‘Landscape and Environment Management’. Gekscherend noem ik hen de ‘linkse klimaat gekkies uit de stad’. Op hun beurt noemen zij mij een ‘rechtse vernietiger van de aarde’. Het is een geintje binnen de groep, maar het geeft wel aan hoe gevaarlijk het is als je in je eigen bubbel blijft en niet in gesprek gaat. Juist die twee groepen moeten elkaar opzoeken.
Onderwijs als startpunt
Als je in de schoolbanken leert om vakoverstijgend en sectoroverstijgend (samen) te werken denk je heel anders en voer je ook anders uit. Dat is iets wat Teun en Mike meer hadden willen leren tijdens hun studie aan de HAS. Quinten heeft op InHolland wel geleerd om vakoverstijgend te werken, maar helaas was dat niet altijd even effectief. ‘Als je het vroeg aanleert, voelt het natuurlijker om de buren op te zoeken en de telefoon op te pakken om samen te werken’, aldus Quinten. Het stukje systeemdenken of juist de verandering daarvan is iets wat ook meer aan bod mag komen. Teun: ‘Scholen lopen altijd achter. Dat kan veranderen als niet alleen de studenten, maar vooral de docenten in nauw contact staan met de sector en het bedrijfsleven. Andersom geldt hetzelfde voor bedrijven. Ga met scholen in gesprek: robotisering zit eraan te komen in de glastuinbouw, zullen we de elektronicaopleidingen bellen voor hulp?’
De nieuwe generatie tuinbouwers
Die zijn niet zo bang voor verandering en onzekerheid. Dat is iets waar alle drie de heren het over eens zijn. Mike: ‘De generatie voor ons heeft de sector stevig opgebouwd met efficiëntie en productie als sleutelwoorden.’ Sommige stappen in het verleden zijn niet gunstig voor de toekomst. Het is mede aan ons om verder te kijken en samen het juiste verhaal te vertellen en uit te voeren.’ Mike heeft daar, mede dankzij zijn deelname aan toekomstmakers, alle vertrouwen in. ‘Wij durven best stappen te zetten, zonder exact te weten waar het zal eindigen of bij voorbaat perfectie verwachten. Dat is volgens Teun hoe de huidige generatie veelal opereert; ‘het moet perfect zijn en dan gaan we het doen.’ Een mooi voorbeeld is de robotisering. Teun: ‘Het huidige systeem is ingericht op arbeid. Als je van de een op de andere dag een robot op de plaats zet van de arbeider, gaat dat niet werken. Je kunt het wel mondjesmaat doen en de robots steeds meer optimaliseren.’ Klinkt best logisch, maar toch zijn er veel bedrijven die eerst willen zien dat een machine honderd procent kan leveren en dan pas overstappen. Dan kan zo’n machine geen meters maken, voordat het honderd procent levert. Teun houdt zich binnen Toekomstmakers bezig met systeeminnovatie. Teun: ‘Als groep stellen we onszelf de vraag: hoe zou de sector eruitzien als we bij nul beginnen?’ Die vraag levert meer vragen op dan antwoorden, maar wat de groep al wel weet is dat ze veel meer mensen moeten betrekken die buiten de sector staan, maar wel onderdeel zijn van de maatschappij. ‘Er is altijd vijf procent die zeurt en vijf procent die je adoreert. Daar tussen zit negentig procent en daar moet je je op richten’, aldus Teun.
Laat maar los pap & mam
Hoe kan de nieuwe generatie de vrijheid krijgen om het op hun manier te doen, maar nog wel de kennis en kunde van de vorige generatie gebruiken? Die vraag wordt regelmatig besproken bij Teun thuis. ‘Het kan niet zo zijn dat ze het stokje overdragen en dat ze zich vervolgens nog met alles bemoeien’, aldus Teun. Bij Gitzels hebben ze dat vrij strak geregeld. Mike: ‘Mijn ouders mogen advies geven, maar ik bepaal de koers.’ Bij Vereijken Kwekerijen hebben we als ‘kinderen van’ een plek in de adviesraad. Een aantal keer per jaar komen we, onder begeleiding, samen en bespreken we de toekomst van het bedrijf. Dat kan er soms verhit aan toe gaan. We hebben één afspraak: werk blijft werk. Zodra we de kamer uitlopen zijn we weer familie en dat is het belangrijkste’, aldus Teun. Quinten houdt zich binnen het familiebedrijf bezig met verandermanagement, dus hij zit dicht op het vuur. Ook hij ervaart dat zijn vader het soms moeilijk vindt om anders te denken, maar de welwillendheid is er wel degelijk. De Nederlandse glastuinbouw kan zomaar een antwoord zijn op internationale voedsel vraagstukken, maar daarvoor moet de oude & nieuwe generatie de handen ineen slaan en de maatschappij meenemen in de reis op weg naar verduurzaming!
Dit artikel is onderdeel van het Regioportret Westland (artikel 3/3). Daarmee brengen we in beeld hoe onderwijs en bedrijfsleven in regio Westland samenwerken aan ‘Sustainability skills’: de vaardigheden die nodig zijn in de circulaire economie van de toekomst. We hopen andere regio’s te inspireren en zo de transitie naar de circulaire economie te versnellen. Bekijk de andere regioportretten van deze regio:
Auteur: Clarisse Kers-van der Veld
Meer weten over het opleiden voor een inclusieve, duurzame toekomst?
